Waar 2020 en 2021 vooral in het teken stonden van corona, konden we in 2022 weer beetje bij beetje als vanouds aan het werk, mensen fysiek ontmoeten en… eindelijk ons uitgestelde jubileum vieren! Dat deden we in oktober 2022, precies 7,5 jaar nadat we onze eerste call openden. Een mooi moment om stil te staan bij de impact van het fonds en onze plannen voor de toekomst. Afgelopen jaar hebben we groeiende kritiek gezien op de macht van Big tech en waren er zorgen over het effect van online desinformatie en polarisatie op onze samenleving, daarom blijft onze missie, het realiseren van een sterk internet voor iedereen, van een onverminderd groot belang.
Terug- en vooruitblik
Door de coronapandemie konden we ons eerste lustrum niet vieren. We waren dan ook maar wat blij dat we dit in oktober 2022 konden inhalen met een feestelijk event, ter gelegenheid van 7,5 jaar SIDN fonds. Met veel genoegen kijken we terug op een succesvolle middag, waar we samen met onze belanghebbenden, partners en projecten terugblikten op wat we met SIDN fonds hebben bereikt en vooruitkeken naar welke impact we gezamenlijk willen creëren. Op het programma stond onder andere de keynote van José van Dijck ‘Hoe creëren we een verantwoordelijk internet?’ en een parade van projecten. Ook kwamen de uitdagingen voor de (nabije) toekomst aan bod. Bovendien is onze zeer gewaardeerde voorzitter van bestuur en grondlegger van het fonds, Eddy Schuyer, in het zonnetje gezet. Hij nam in 2022 afscheid, maar blijft aan SIDN fonds verbonden in de rol van bijzonder raadgever. Ook hebben we in 2022 onze website in een nieuw jasje gestoken en voorafgaand aan het event gelanceerd. Lees meer
"Ik ben trots op de positie die het fonds in de afgelopen 7,5 jaar heeft verworven en op de impact die het fonds samen met de door haar ondersteunde projecten heeft kunnen realiseren."
Trude Maas — Voorzitter bestuur SIDN fonds
40 projecten van start!
In 2022 hebben we 40 projecten ondersteund. Deze projecten zijn geworven via scouting, de themacall ‘Grip op desinformatie 2’ (een vervolg op de call van 2021), het traject ‘Techneut zoekt Ontwerper’ en de doorlopende call voor Pioniers. In totaal zijn er 86 aanvragen binnengekomen, waarvan 40 projecten zijn gehonoreerd en een totaalbedrag van 1.592.292 euro is toegekend.
Scouten van impactvolle projecten
Bij het scouten van projecten, kijken we naar grotere projecten met sterke partners, die impact realiseren op een van onze aandachtsgebieden. Veelbelovende projecten nodigen we uit om een aanvraag in te dienen, die vervolgens wordt beoordeeld door onze raad van advies. In 2022 lag de focus op projecten die zich inzetten voor een verantwoord internet, publieke waarden stimuleren en/of digitale inclusie en toegankelijkheid vergroten. Dit resulteerde in onderstaande vier projecten, waaraan in totaal 400.000 euro is toegekend. Ook hebben we in 2022 projecten gescout op het gebied van desinformatie, deze staan beschreven onder de kop ‘Grip op desinformatie’.
De Digitale Spoelkeuken: Doorontwikkeling van de Digitale Spoelkeuken, een methode waarmee organisaties hun digitale tools en middelen kunnen toetsen op publieke waarden.
Toegankelijkheid in Curriculum (TIC): Programma om digitale toegankelijkheid te integreren in het curriculum van opleidingen voor ontwikkelaars en ontwerpers.
"Als je bij de bron begint en zorgt dat aankomende professionals weten wat toegankelijkheid is, kunnen zij dit meenemen in hun verdere werkende leven."
Arja Boer — Project Toegankelijkheid in Curriculum
Grip op desinformatie
Met de themacall ‘Grip op desinformatie 2’ hebben we in 2022 de lijn gecontinueerd waarbij we inzetten op het tegengaan van negatieve effecten van internetmechanismes, zoals desinformatie. Net als in 2021 werkten we in deze call samen met Limelight Foundation. Dit keer riepen we naast voorstellen voor tools, ook op om voorstellen te doen voor bewustwordingsprojecten of educatieve programma’s. Binnen de call zijn 12 projecten toegekend, waarvan 4 Pioniers. Daarnaast zijn er vier projecten op het gebied van desinformatie gescout. Drie hiervan betreffen onderzoeksprojecten naar desinformatie binnen de Nederlandse context. Deze projecten zijn eind 2022 gehonoreerd. In totaal zijn er 16 projecten van start gegaan en is er een bedrag van 858.668 euro toegekend.
Projecten call ‘Grip op desinformatie’
What The Fake!: Uitbreiding van de Twittertap tool, zodat deze ingezet kan worden op andere social media kanalen en mensen meer bewust worden van de manipulatie achter (des)informatie
Naar inclusieve sociale media: Onderzoek naar de ontwerpmogelijkheden voor inclusieve online omgevingen, die bekrachtigend werken en minder schadelijk gedrag faciliteren.
Onderzoek Data & Debat: Onderzoek naar de inzet van linguïstische modellen om complottheorieën en online haat in kaart te brengen.
Artikelenreeks ‘Hoe beschermen we de samenleving tegen desinformatie?’
Techjournalist Marjolein van Trigt ging in gesprek met diverse desinformatie projecten die steun van SIDN fonds hebben ontvangen en schreef de driedelige serie 'Hoe beschermen we de samenleving tegen desinformatie?' Per deel beschrijft ze een ander thema: onderwijs, tools en onderzoek. Het eerste deel over onderwijs verscheen eind 2022. Lees meer
Techneut zoekt ontwerper
Wegens het succes van de eerste editie van het traject ‘Techneut zoekt Ontwerper’ dat we in 2020 met Cultuur Eindhoven hebben opgezet, startten we in 2021 ‘Techneut zoekt Ontwerper 2’. Opnieuw werden ontwerpers opgeroepen om hun expertise in te zetten om samen met een technisch team te werken aan de verbetering van design, gebruiksvriendelijkheid en toegankelijkheid van een door SIDN fonds ondersteund project. Met dit traject stimuleren we de samenwerking tussen techneuten/developers en ontwerpers om zo de impact van bestaande projecten te vergroten.
Uit het matchingstraject kwamen eind 2021 acht teams van projecten en ontwerpers die aan de slag gingen met een projectvoorstel. In het voorjaar van 2022 zijn hiervan vijf projecten gehonoreerd:
Helder over onderzoek: Toegankelijker maken van het ‘Ik onderzoek mee’ platform voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven.
Gatekeeper for open banking: Realisatie van een demoversie van de Gatekeeper tool om bankdata beperkt of gefilterd te delen met derden.
RadiTube Narrative Tracing: Doorontwikkeling van de RadiTube tool om schadelijke narratieven op YouTube te traceren en te onderzoeken.
Wetzoek voor Rechtswinkels: Doorontwikkeling van de Wetzoek zoekmachine voor gebruik door rechtswinkels.
"Uiteindelijk ontwikkelden we het casusplatform Toonbank. De ontwerpers van Bureau Moeilijke Dingen speelden hierin een sleutelrol."
Felix van Litsenburg — Project Wetzoek voor rechtswinkels
In totaal is 149.830 euro toegekend aan deze projecten. Conclusie tijdens de slotbijeenkomst van het traject aan het eind van het jaar, is dat de werkwijze van Techneut zoekt Ontwerper goed werkt voor zowel ontwerpers als techneuten. In 2023 evalueren we het traject en bekijken we of we hier een meer duurzame methode voor kunnen ontwikkelen.
Pioniers: projecten in de idee-fase
Pioniers betreffen projecten in de idee-fase, die een idee uitwerken naar een demo, pilot of experimenteel ontwerp. Aanvragen voor pioniersprojecten (max 10.000 euro) kunnen het hele jaar door worden ingediend, mits ze aansluiten bij onze missie en (een van) de drie aandachtsgebieden Sterk internet, Sterke internetgebruikers of Internet & maatschappij. Pioniersprojecten fungeren voor SIDN fonds als kweekvijver voor toekomstige, grotere projecten, en zorgen voor een open mind ten opzichte van nieuwe ideeën en invalshoeken. In 2022 is in totaal 167.794 euro toegekend aan 15 Pioniers.
Open Verkiezingen – Kieslijsten: Realisatie van open digitale kieslijsten met meer informatie over kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2022.
HowMuch: Ontwikkeling van een eerste prototype van de HowMuch app, die realtime inzicht geeft in de CO2 uitstoot van je aankopen.
Impact door samenwerking
Als fonds werken we samen met relevante partijen en andere fondsen, om zoveel mogelijk impact te realiseren. Zo werkten we in 2022 actief samen met Limelight Foundation (call Grip op desinformatie 2), Cultuur Eindhoven (Techneut zoekt Ontwerper) en de Embassy of Safety van de Dutch Design Foundation (een samenwerkingsverband waarbij ontwerp en beleid samenkomen in het veiligheidsdomein). Ook hebben we met SIDN Labs een meer intensieve samenwerking in gang gezet. Hierbij is sprake van het delen van expertise en advies op een aantal specifieke projecten. Zo werken ze samen met het project Building a network clock running memory-safe PTP and NTPaan de opzet van een open source tijdsinfrastructuur en delen ze hun expertise binnen het project NEMO Kennislink Thema 'Internet van de toekomst'.
Bijeenkomsten
Ook tussen projecten onderling en/of tussen projecten en experts uit ons netwerk stimuleren we samenwerking en kennisuitwisseling. Dit doen we onder andere door het organiseren van netwerkbijeenkomsten en kennissessies.In 2022 organiseerden we twee bijeenkomsten voor Pioniers, twee startbijeenkomsten (voor projecten uit de call ‘Meedoen in de Digitale Samenleving’ uit 2021 en voor projecten uit de call ‘Grip op desinformatie 2’), een update sessie voor projecten uit de call ‘Grip op Desinformatie 1’ uit 2021, de kennissessie ‘Inclusie in Toegankelijkheid’ en diverse kennissessies voor de teams binnen het traject ‘Techneut zoekt Ontwerper’.
Vanuit SIDN fonds leverden diverse projecten een bijdrage aan externe (online) bijeenkomsten en evenementen, zoals Mozfest, de Staat van het internet, Public Spaces, de Dutch Design Week, Embassy of Safety en het ECP Jaarfestival. Tevens waren we medeorganisator van de expertsessie Digital safety & security met andere fondsen.
Vouchers & tips
Daarnaast bieden we een vouchersysteem, waarmee projecten specifieke expertise kunnen inzetten van adviseurs uit ons netwerk. Bijvoorbeeld voor juridische vraagstukken, organisatievragen, communitybuilding of propositieontwikkeling. Ook zijn we in 2022 een pilot gestart met het platform De Nieuwe Gevers, waarbij projecten gedurende een langere tijd worden begeleid. Sinds maart 2022 delen we via onze community nieuwsbrief relevante tips, updates en events met ondersteunde projecten. Deze nieuwsbrief is de vervanger van het online platform op Pleio, dat we tot 2021 gebruikten.
Media en communicatie
In de (landelijke) media zagen we regelmatig ondersteunde projecten terug. Begin dit jaar was er aandacht voor Kieskompas met Steffie, dat na de Tweede Kamer verkiezingen nu bij de gemeenteverkiezingen werd ingezet. Ook wisten de startups DuckDuckGoose (ontwikkeling van deepfakedetectie tools) en Appt (ontwikkeling van toegankelijke apps) de media diverse keren te halen en was kunstenaar Julia Jansen te gast bij verschillende radio- en tv-programma’s, waar ze haar verhaal over data-autonomie op een aansprekende manier wist te delen. Andere opvallende projecten zijn de Nationale cursus AI & Ethiek (waarvan de lancering in september goed is opgepakt), Publicroam (die steeds meer aan de weg timmeren voor veilige gastwifi op openbare locaties) en DIVD (Dutch Institute for Vulnerability Disclosure), waarvan regelmatig artikelen of bijdragen verschenen in diverse kranten, radio en tv. Bijzonder nieuws is dat de webcollectie van XS4ALL homepages in 2022 is aangewezen als UNESCO Werelderfgoed.
“AI is te belangrijk om volledig over te laten aan overheden en grote organisaties."
Ook in 2022 werden er door ondersteunde projecten weer mooie awards en nominaties in de wacht gesleept. Zo was DuckDuckGoose genomineerd voor startup van het jaar. Deze wonnen ze niet, maar ze mochten in 2022 wel de Identity Innovation Award in ontvangst nemen. IRMA won met Gemeente Amsterdam de World Summit Award en de MyData Operator Award. En HackShield Future Cyber Heroes kwamen in 2022 als winnaar van zowel de Gemeente Delers, Best Applied Game, Smart City Award en MEDEA publieksprijs uit de bus.
Nieuwe website
In het najaar lanceerden we onze nieuwe website. De website is niet alleen in een nieuw jasje gestoken, maar biedt ook meer mogelijkheden om makkelijker kennis te delen. Bijvoorbeeld via de specifieke themapagina’s, waar alle relevante informatie over een thema (zoals ondersteunde projecten, gelanceerde tools, nieuws en publicaties) is verzameld. Neem bijvoorbeeld een kijkje op de themapagina Grip op desinformatie of Inclusie & toegankelijkheid.
Gelanceerde tools
In 2022 hebben projecten diverse tools opgeleverd, met name op het gebied van inclusie & toegankelijkheid en desinformatie. Hieronder lichten we er een paar uit.
Inclusie & toegankelijkheid
Doe je digiding!: regelen van digitale overheidszaken voor jongeren - lesreeks voor het praktijkonderwijs.
Super Fake Safari: interactief spel (combinatie van puzzel en app) waarmee jongeren met een LVB (licht verstandelijke beperking) leren over desinformatie.
Goed nieuws met Steffie: Positieve nieuwsvoorziening in begrijpelijke taal voor mensen met een verstandelijke beperking.
Accessibility plug-in: browse plug-in, waarmee bij online video’s automatisch de voorkeursinstellingen geselecteerd worden (zoals ondertiteling of audiodescriptie).
“Met dit initiatief maken we leerlingen wegwijs in onze complexe, digitale overheidswereld.”
E-missions: platform en proeverij om een duurzame digitale mindset te stimuleren
Plannen voor 2023
Het internet heeft ons ontegenzeggelijk veel goeds gebracht, maar het levert ook de nodige forse problemen op. Securitydreigingen, schendingen van de persoonlijke levenssfeer van mensen en ontspoord gedrag van gebruikers (zoals online haat, desinformatie en polarisatie) zijn aan de orde van de dag. Vanuit SIDN fonds willen we de komende jaren een bijdrage leveren aan de discussie over de toekomst van het internet en de ontwikkeling van een Responsible Internet. Als schakel in het grotere geheel, willen we samen met partners goede initiatieven verder ontwikkelen en op de juiste plek te laten landen, zodat ze breder ingezet en uitgerold kunnen worden. Onze insteek is zo op kleine schaal ‘verantwoorde internetten’ te creëren, bijvoorbeeld in de stad, in de bibliotheek en op school.
Daarnaast zetten we in op de continuïteit van eerder gekozen thema’s. Op het gebied van ‘Ontspoord online gedrag’ hebben we de afgelopen twee jaar sterk ingezet op desinformatie. In 2023 breiden we dit uit naar het thema polarisatie. Ook zetten we in 2023 de strategische samenwerking met SIDN Labs voort rond thema’s waarop nu al duidelijk synergie te zien is, zoals Responsible Internet, Security en Abusebestrijding. Ook blijven we succesvolle instrumenten zoals de doorlopende call voor Pioniers continueren, onderzoeken we de mogelijkheden om Techneut zoekt Ontwerper om te zetten in een meer duurzame methode en willen we de Internet Scriptieprijs in 2023 weer opstarten.
Meer weten over SIDN fonds in 2022? Bekijk het bestuursverslag met de samengevatte balans en staat van baten en lasten.
