Wil je een terugblik op de sessie in ongeveer twee minuten? Bekijk de video hierboven met Valerie en de ECP festivalreporter.
Online en offline bedreigingen
Valerie Frissen trapte de sessie af: “Internet is niet alleen een bron van vreugde, er gebeuren ook dingen waar we niet zo blij mee zijn zoals online haat, wat ons maatschappelijke debat ondermijnt. Zo kondigde Lisa van Ginneken vandaag haar terugtrekken van Twitter aan.”
Devika Partiman is als woordvoerder van Stem op een Vrouw (en een jonge vrouw van kleur) ervaringsdeskundige op het gebied van online haat. Ze krijgt regelmatig te maken met online en offline bedreigingen en intimidatie. Devika: “Dit is heel vaak hoe het gebeurt, op het moment dat je zichtbaar bent op een bepaald vlak, wordt je verdacht gemaakt op andere vlakken. Ze zoeken constant naar linkjes, bijna nooit alleen tegen jou, ze zoeken naar netwerkjes van mensen.”
Doordat dit gedrag niet strafbaar is voelde Devika zich vaak machteloos en heel angstig. Devika is een ‘bevriezer’, maar zet haar ervaringen en de problemen van vrouwelijke politici nu in om een systeemverandering in gang te zetten. Zo organiseerde ze het congres (on)veilig in de politiek, waaruit een werkgroep met de grote landelijke politieke partijen is voortgekomen.
Mechanismes en handelingspersperctieven
Mariëtte van Huijstee van Rathenau Instituut, ging in op de mechanismes achter online haat. Online haat (haatzaaien, discriminatie, bedreiging en intimidatie) is één van de zes vormen van schadelijk gedrag online (zie ook het rapport Ontspoord gedrag van Rathenau). Het richt zich meer op een (vertegenwoordiger van) een groep dan op een individu en wordt beïnvloed door internetmechanismes zoals het gemak om (een grote groep) gelijkgestemden te vinden, anonimiteit, geen menselijke interactie (je ziet niet hoe je bericht aankomt) en algoritmes die online haat uitvergroten en verspreiden. Mariëtte: "Er zijn kenmerken van het internet of de online omgeving die gedrag beïnvloeden. Zoals een stoplicht ervoor zorgt dat je afremt, of dat stoelen in de zaal bepalen dat je gaat zitten, zijn er in een online omgeving ook een aantal mechanismen ingebouwd. Die hebben ook allemaal een positieve kant, dus je kan het niet opeens uitzetten, maar het helpt wel om te zien welke ontwerpkeuzes we kunnen maken om het te verbeteren.”
Mariëtte noemde drie handelingsperspectieven voor politiek en bedrijfsleven:
Zorg voor implementatie van de Digital Services Act en denk na over handhaving en monitoring, ook alvast voor real-time situaties zoals de Metaverse.
Voer het publieke debat en stimuleer pro-sociaal gedrag (zie ook de campagne van bystander naar upstander van Netwerk Mediawijsheid).
Identificeer de risico’s van je product, maak een plan voor monitoring en leg daar verantwoording voor af.
Kim Kahn van DeGoedeZaak vertelde over de toolkit ‘Eerste hulp bij online haat’ die zij met steun van SIDN fonds hebben ontwikkeld. Online haat komt breed voor onder politici, wetenschappers, journalisten en individuen die zich mengen in het online debat, met name bij vrouwen en mensen van kleur. Uit hun onderzoek bleek dat online haat vaak georganiseerd is. Naast onveiligheid geeft het een gevoel van zelfcensuur, met alle gevolgen van dien. De toolkit biedt handvatten, concrete tips en ervaringsverhalen. Kim: “Er is behoefte aan steun in de eigen omgeving of van instanties. We helpen mensen meer weerbaar te maken. Wat we niet willen is zelfcensuur, dat verstoort het maatschappelijk debat.” Momenteel werkt DeGoedeZaak samen met Binnenlandse Zaken om de toolkit door te ontwikkelen.
Belangrijkste conclusies
Online haat is breed verspreid en beperkt zich niet tot de online omgeving. Dit werkt als vergif voor ons maatschappelijke debat.
Online haat wordt beïnvloed door internetmechanismes, het is goed om daar inzicht in te hebben en rekening mee te houden bij ontwerp en regelgeving om het te verbeteren.
We hebben met zijn allen verantwoordelijkheid voor ons moreel bewustzijn en daar als samenleving in te investeren en oplossingen voor proberen te vinden.
Kijk de sessie terug
Meer weten? Kijk de volledige sessie terug via onderstaande video.
