Tactical Tech deed onderzoek in Nederland en presenteert de Digital Detox Kit
Overal ter wereld zetten politieke partijen data van burgers in voor politieke doeleinden. Hoe gebeurt dat precies in Nederland? Tactical Tech deed onderzoek in Nederland en zestien andere landen. Met de Digital Detox Kit laten ze bovendien zien hoe je jezelf hiertegen kunt beschermen. “Het Cambridge Analytica-schandaal is het topje van de ijsberg.”
“De meeste mensen zijn zich niet bewust van hun digitalevoetafdruk” legt Varoon Bashyakarla van de in Berlijn gevestigde organisatie Tactical Tech. “Bij alles wat je online doet – als je een pagina bezoekt, iets liket, iets koopt – laat je informatie over jezelf achter. Informatie die voor heel andere doeleinden kan worden ingezet dan je zelf doorhebt.” Tactical Tech wil het bewustzijn onder burgers vergroten over wat er met hun data gebeurt. In dit project gaat het specifiek over hoe persoonlijke data wordt ingezet voor politieke doeleinden.
Het Cambridge Analytica-schandaal uit 2017 heeft voor meer bekendheid gezorgd voor hoe onze data kan worden gebruikt voor politiek gewin. “Dat was de eerste keer dat heel precies werd aangetoond hoe gegevens van Facebookgebruikers op grote schaal zijn verzameld en ingezet voor politieke campagnes,” zegt Bashyakarla. Maar het opdoeken van Cambridge Analytica en het aangescherpte beleid bij Facebook in reactie op het schandaal betekent niet dat dergelijke praktijken niet meer bestaan, waarschuwt hij. “Het Cambridge Analytica is het topje van de ijsberg.”
De Nederlandse journalist Marjolein van Trigt deed voor Tactical Tech onderzoek naar hoe persoonlijke gegevens in Nederland worden gebruikt voor politieke doeleinden. Haar onderzoek bouwt voort op eerdere onderzoeken van Tactical Tech naar dit onderwerp in zestien andere landen en regio’s: Argentinië, Brazilië, Canada, Chili, Colombia, Frankrijk, Italië, India, Kenia, Maleisië, Mexico, Oekraïne, Spanje/Catalonië, Sub-Sahara in Afrika, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. “We werken steeds met lokale journalisten en onderzoekers om diepgaand inzicht te krijgen in een specifieke situatie,” vertelt Bashyakarla. “Door de onderzoeken te vergelijken kunnen we dwarsverbanden leggen en patronen herkennen. Zo krijgen we een gedetailleerd beeld van wat er wereldwijd speelt.”
In haar rapport schrijft Van Trigt dat er in Nederland geen aanwijzingen zijn microtargeting door politieke partijen op grote schaal plaatsvindt, zoals dat bijvoorbeeld in de VS gebeurt. De VS hebben een districtenstelsel, waardoor bepaalde districten meer gewicht hebben tijdens verkiezingen en microtargeting het verschil kan maken. Nederland heeft dat niet, wat microtargeting minder relevant maakt. Bovendien beschikken Nederlandse partijen over relatief kleine campagnebudgetten. Dat staat geavanceerde campagnes in de weg – al worden diensten voor digitale beïnvloedingscampagnes steeds goedkoper.
Anderzijds laat Van Trigt zien dat áls een partij in Nederland op grote schaal gebruik zou maken van microtargeting, er weinig manieren zijn om daarachter te komen. De nog aan te nemen Wet op de politieke partijen, die op dit moment bij de Raad van State ligt, moet zorgen voor meer transparantie.
Van Trigt geeft enkele voorbeelden van gebruik van microtargeting voor politieke doeleinden in Nederland, onder meer door D66 en GroenLinks. Deze voorbeelden zijn overigens nog van voordat de AVG van kracht ging. Van Trigt laat ook zien dat VVD en Forum voor Democratie hebben samengewerkt met Made2Matter, een Oostenrijks marketingbureau dat beweert door middel van technologie emoties en gedachten van mensen te kunnen meten. Forum voor Democratie kwam verder in het nieuws omdat zij Facebook betalen voor Facebookgebruikers die lid worden van de partij. Dit is in strijd met Nederlandse privacywetgeving.
“De heersende opvatting is dat online politieke beïnvloeding in West-Europese landen lang niet zo ernstig is als bijvoorbeeld in de Verenigde Staten,” zegt Bashyakarla. “Dat klopt, maar tegelijkertijd tonen onze onderzoeken aan dat digitale politieke beïnvloeding een wereldwijd fenomeen is. Wat nu op de ene plek in de wereld gebeurt, kan straks op een andere plek plaatsvinden. Technologie voor digitale campagnes kan overal worden ingezet. Kijk bijvoorbeeld naar het Oostenrijkse datagedreven consultancybedrijf dat verschillende Nederlandse partijen ondersteunt.”
Wat kun je hier als burger tegen beginnen? Ten eerste is het belangrijk om op de hoogte te zijn van wat er gebeurt. Daarom doet Tactical Tech onderzoek en werken ze samen met journalisten om hun inzichten onder de aandacht te brengen van een groot publiek. Daarnaast publiceerde Tactical Tech de Digital Detox Kit, met informatie over strategieën die politieke partijen inzetten en wat je daar zelf tegen kunt doen. Zoals je onlinegedrag veranderen, je instellingen van je telefoon en sociale mediaprofielen aanpassen, regelmatig cookies en locatiegegevens wissen en je zelf uitspreken tegen dit soort campagnes. De Digital Detox Kit is door Tactical Tech naar het Nederlands vertaald en aangepast met relevante informatie over Nederlandse wetgeving, vertelt Bashyakarla. Bovendien wordt Digital Detox Kit door het project Glass Room Plus in bibliotheken met steun van SIDN Fonds vertaald naar bibliotheken en jongeren.
In de video Uw Data, Onze Democratie legt Tactical Tech uit hoe persoonlijke data voor politieke doeleinden wordt verzameld. Leuk om te vermelden is dat de Digital Detox Kit door het project Glass Room Plus in bibliotheken met steun van SIDN fonds ook wordt vertaald naar bibliotheken en jongeren.
Dit project kreeg steun van SIDN fonds en Adessium Foundation in het kader van de gezamenlijke call ‘Publieke waarden in een digitale samenleving’ in 2019. Lees meer over het thema Publieke waarden.
Bekijk de complete artikelenreeks over de Publieke waarden projecten.