Automatische aanbevelingen voor nieuwsartikelen kunnen consumenten helpen hun weg te vinden in het uitgebreide online nieuwsaanbod. Maar het is doorgaans onduidelijk op basis van wat, waarom en in wiens belang bepaalde artikelen worden aanbevolen. Uit onderzoek onder lezers van de Persgroep blijkt dat nieuwsconsumenten bang zijn door aanbevelingssystemen in een filterbubbel te belanden en daardoor niet goed begrijpen wat er speelt in de samenleving. “Mensen moeten meer invloed krijgen op wat zij aanbevolen krijgen,” concludeert onderzoeker van KU Leuven Jaron Harambam. “Dat versterkt hun positie in de informatiesamenleving en draagt bij aan het publiek debat.”
Eigen invloed op algoritmes op online platforms is doorgaans slecht geregeld, zegt Harambam. “Je hebt ofwel helemaal geen invloed, of je moet ingewikkelde keuzes maken met allerlei schuifjes en vinkjes, zoals vaak het geval is bij het instellen van cookie-configuraties.” Daarom bedacht hij het concept van aanbevelingspersonages. “Bij het bezoeken van een nieuwssite kun je dan kiezen uit een aantal personages die staan voor een bepaalde configuratie. Zij geven algoritmes een gezicht. Alsof je je laat leiden door een vriend of kennis, van wie je begrijpt met welk idee zij of hij je iets aanraadt.”
Workshop met nieuwsconsumenten
Om het concept van aanbevelingspersonages verder te onderzoeken, organiseerde Harambam met collega’s Lawrence Van den Bogaert en David Geerts een workshop voor vijftien Nederlandse en Belgische nieuwsconsumenten tussen de 20 en 56 jaar. Voorafgaand aan de workshop vulden zij gedurende één week, een keer per dag, na het lezen van een online nieuwsartikel een vragenlijst in met vragen als: ‘waarom las je dit artikel?’, ‘in wat voor bui was je voor en na het lezen?’ en ‘beantwoorde het artikel aan je verwachtingen?’
In de online workshop werd hun motivatie om nieuws te lezen verder onderzocht. “Veel overwegingen hadden wij verwacht, zoals ‘op de hoogte blijven’ en ‘verdieping bij het nieuws’,” vertelt Harambam. “Wel waren we verrast door het feit dat verschillende deelnemers graag geprikkeld en zelfs geïrriteerd willen raken bij het lezen van nieuws. Dat leidde tot het voor ons onverwachte personage van de ‘advocaat van de duivel’.”
De workshop resulteerde in acht aanbevelingspersonages:
Krantenjongen: voor actuele nieuwsupdates
Expert: voor uitgebreide achtergrondartikelen
Ontdekkingsreiziger: voor artikelen buiten je vaste interessegebied
Advocaat van de duivel: voor opinieartikelen die haaks staan op jouw wereldbeeld en irriteren
Diplomaat: voor artikelen met andere ideologische invalshoeken die je wereldbeeld verbreden
Tipgever: voor artikelen met nuttige weetjes en handige tips
Tijdverdrijver: voor vermaak
Positivo: voor positief nieuws
De Expert, de Uitdager en de Ontspanner
De acht aanbevelingspersonages werden in online interviews voorgelegd aan twaalf nieuwe nieuwsconsumenten. “Er werd in het algemeen enthousiast gereageerd op het idee van aanbevelingspersonages,” zegt Harambam. “Aanbevelingspersonages kunnen helpen om bewuster en diverser nieuws tot je te nemen, luidde het oordeel.”
Wel was er kritiek op de hoeveelheid personages, waarvan de achterliggende motivatie in sommige gevallen overlapt. Op basis van de input van de interviews werden de acht personages teruggebracht tot drie: ‘de Expert’ voor diepgang en achtergrondinformatie, ‘de Uitdager’ voor artikelen buiten je inhoudelijke en ideologische comfortzone, en ‘de Ontspanner’ voor vermaak en luchtig nieuws.
Inspiratie voor nieuwsredacties en ontwikkelaars
Net als bij het eerder aangehaalde onderzoek onder Persgroep-lezers werden ook in dit onderzoek principiële zorgen over de inzet van aanbevelingsalgoritmes voor nieuwsartikelen geuit, vertelt Harambam. Nieuwsorganisaties onderzoeken op dit moment echter op grote schaal de mogelijkheden van personalisering. Volgens Harambam is de verdere opkomst van aanbevelingsalgoritmes hoe dan ook onvermijdelijk door voortgaande digitalisering en de opkomst van nieuwsagreggatoren van Apple en Google. “Des te belangrijker is het om de zorgen van nieuwsconsumenten serieus te nemen en ze in staat te stellen om zelf invloed uit te oefenen op aanbevelingsalgoritmes,” aldus Harambam.
Zijn verkenning van het concept van aanbevelingspersonages hebben Harambam gesterkt in het idee dat deze kunnen helpen om algoritmes transparanter, diverser, en meer controleerbaar te maken. De volgende stap is om ze in de praktijk te brengen. “Wij zouden nieuwsplatforms en redacties graag ondersteunen om hiermee zelf aan de slag te gaan,” zegt Harambam. Daarnaast hoopt hij algoritmeontwikkelaars te inspireren om eindgebruikers meer invloed te geven. Daarom heeft hij een paper over dit onderzoek ingediend bij het Human-Computer Interaction congres CHI 21, waar honderden algoritmeontwerpers (virtueel) bijeenkomen.
Dit project kreeg steun van SIDN fonds en Adessium Foundation in het kader van de gezamenlijke call ‘Publieke waarden in een digitale samenleving’ in 2019. Lees meer over het thema Publieke waarden.
Bekijk de complete artikelenreeks over de Publieke waarden projecten.
